وقتی‌ اقتصاد مال خر نبود: رشد اقتصادی چهارده درصدی ایران معدل رشد اقتصادی ژاپن باكسرين

شرکت سهامی ولوو، بزرگترین شرکت سوئد را به نام بزرگترین تولید کننده ماشین‌های سنگین و کامیون در جهان می‌شناسند اما شاید کمتر کسی بداند که یک مدیر جوان ایرانی سال ۱۹۷۵ توانست شرکت ولوو را از خطر ورشکستگی نجات دهد. مردی که از او به عنوان ژنرال صنعت ایران و یکی از پایه‌گذاران توسعه صنعتی در اقتصاد ایران یاد می‌شود. معرفی دکتر رضا نیازمند (تولد ۱ فروردین ۱۳۰۰ - وفات ۱۹ آذر ۱۳۹۶) کار ساده‌ای نیست. در دوره مدیریت او صنایع زیادی در ایران شکل گرفت. نیازمند مؤسس سازمان مدیریت صنعتی و بنیان‌گذار سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران بود. او نقش مهمی در احداث کارخانه‌هایی چون تراکتورسازی تبریز، ماشین‌سازی تبریز، ماشین‌سازی اراک و آلومینیوم اراک در زمان مدیریت خود در سازمان گسترش و نوسازی صنایع داشت. همچنین تلاش‌های او در ایجاد صنایع مس سرچشمه و شرکت یوریران بسیار مهم ارزیابی می‌شود. نیازمند همچنین مدتی در دانشگاه پلی‌تکنیک و دانشکده بازرگانی و سازمان مدیریت صنعتی استاد رشته مدیریت بود. رضا نیازمند تحصیلات خود را در رشته معدن و ذوب فلزات در مقطع کارشناسی و دکترای مدیریت تکمیل کرد. وقتی نیازمند در سمت معاونت صنایع در وزارت دکتر عالیخانی، مشغول کار بود هم دو شرکت ایران ناسیونال و ماک ایران تأسیس شد. نیازمند در خاطراتش از حمایت‌ مادر برای رسیدن به جایگاه مدیریتی‌اش به نیکی یاد می‌کند. بعد از فوت پدر، او دنبال کار بود و مادر خطاب به او گفته بود: «باید بروی دانشگاه و هر وقت مهندس شدی برو دنبال کار.» او خود می‌گوید: «بعد برای ادامه تحصیل راهی آمریکا شدم. وقتی به ایران برگشتم متوجه شدم کسی تحصیلات مدیریت صنعتی ندارد. ۶۰ درصد از صنایعی که آن موقع راه افتاد با امضا و تشویق من بود.» در یکی از سفرهای نیازمند برای تهیه تجهیزات کارخانه یوریران به سوئد، او از نزدیک در جریان وضعیت بد برخی از کارخانه‌های این کشور از جمله ولوو قرار گرفت. کارخانه ولوو آن روزها در آستانه ورشکستگی بود و دکتر نیازمند از طریق رئیس اتاق صنایع سوئد بازدیدی از کارخانه داشت. در آن موقع او پیشنهادهایی ارایه کرد و آن توصیه‌ها از سوی مدیریت وقت پذیرفته شد. در نهایت راهنمایی‌های نیازمند به ثمر رسید و کارخانه ولوو نجات یافت. دستاوردهای مدیریتی او در خاک کشور سوئد در نهایت موجب شد تا پادشاه سوئد برای او نشان و لقب شوالیه در نظر بگیرد. او در بخشی از کتاب «تکنوکراسی و سیاستگذاری اقتصادی در ایران»* که در واقع بیوگرافی مفصلی از او است درباره همین موضوع گفته «نشان به آن نشان كه من شش ماه هر روز چهارشنبه شب می‌رفتم سوئد و جمعه شب برمي‌گشتم. آنها روش جديد را برقرار کردند و امتحان كردند بسيار خوب از آب درآمد. سپس روش جديد را در تمام كارخانه مستقر كردند. بهره‌وری بسيار بالا رفت و كارخانه از ورشكستگی نجات يافت. شاه سوئد هم طی فرمانی من را شوالیه سوئد كرد و در ۲۲ مارس ۱۹۷۶ فرمان يك عدد نشان شوالیه برايم صادر كرد و دعوت شدم بروم استکهلم و در آنجا این نشان رسما به من داده شود ولي اوضاع و احوال ايران مناسب برای رفتن من نبود و نشان و فرمان شوالیه سوئد را به تهران فرستادند و سفير سوئد در يك مهمانی به من داد. سفير سوئد پيغام داد كه شما می‌توانيد دو پسر خود را به سوئد بفرستيد. تمام هزينه دانشگاه آنها را دولت خواهد داد و خودتان هم می‌توانيد در سوئد مقيم شويد كه با تشكر فراوان هردو پيشنهاد را رد كردم.» پس از انقلاب ۵۷ رضا نیازمند برای سال‌ها به آمریکا رفت و در این دوران درآنجا ادامه تحصیل داد و دکترای خود را در رشته مدیریت صنعتی (که البته نیمه‌کاره مانده بود) و علاوه بر آن در رشته مدیریت بازرگانی گرفت. او در سال ۱۳۵۷ به سمت مشاور معدنی رئیس جمهوری پاناما منصوب شد. نیازمند چند سالی به ایران بازگشت. او در این سال‌ها در خانه‌ قدیمی‌اش زندگی می‌کرد. در سال‌های بازگشت به ایران دکتر رضا نیازمند بیشتر مشغول ‍پژوهش و نگارش کتاب و ساماندهی خاطراتش بود.

الفئة